Ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος και το κίνημα του 1611

• Το 1611 ξέσπασε στην Ήπειρο κίνημα το οποίο είχε ως αποκορύφωμα την είσοδο των εξεγερμένων στην πόλη των Ιωαννίνων.Αρχηγός του κινήματος ήταν ο πρώην επίσκοπος Τρίκκης ή Τρικάλων(α) Διονύσιος ο Φιλόσοφος,κατά τους εχθρούς του Σκυλόσοφος,ενώ άλλα ηγετικά στελέχη ήταν ο Ζώτος Τσίριπος και ο Γεώργιος Ντελής. 

Ο Διονύσιος καταγόταν από σχετικά εύπορη οικογένεια καί σέ νεαρή ηλικία έγινε μοναχός στή μονή Αγίου Δημητρίου του Διχούνη, κοντά στό Κεράσοβο Θεσπρωτίας. Αργότερα σπούδασε στήνΙταλία φιλολογία, φιλοσοφία καί ιατρική καί στήν πολύπλευρη μόρφωσή του οφείλεται η επωνυμία του "Φιλόσοφος". Επί της πατριαρχίας του Ιερεμία Β' του Τρανού, ο Διονύσιος αναφέρεται ως μέγας αρχιδιάκονος, έπειτα ως πρωτοσύγκελλος στόν Γαλατά καί τέλος ως έξαρχος μέ αποστολή στίς εκκλησίες της Θεσσαλίας, Ηπείρου καί Πελοποννήσου. Ο Διονύσιος τό 1600 ήταν μητροπολίτης στάΤρίκαλα καί βρισκόταν σέ επαφή μέ κλεφταρματολούς της Πίνδου, ενώ διατηρούσε καί αλληλογραφία μέ τόν αυτοκράτορα της ΑυστρίαςΡοδόλφο Β'. Το 1601 είχε πρωτοστατήσει σε εξέγερση που έλαβε χώρα στη Θεσσαλία που είχε κατασταλεί από τους Τούρκους με σκληρά αντίποινα. Η επαναστατική του δραστηριότητα οδήγησε στην καθαίρεσή του και την φυγή του στη Δύση. Εκεί γνώρισε τον Γάλλο απόγονο των Παλαιολόγων,Κάρολο δούκα του Νεβέρ,που ετοίμαζε εκστρατεία για την απελευθέρωση του ελλαδικού χώρου απο την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ το 1603 από την εξορία του είχε έρθει σε επαφές με τους ιππότες της Μάλτας.

Έπειτα απο συνεννοήσεις ο Διονύσιος επιστρέφει στην Ήπειρο και εγκαθίσταται στο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου στο Κεράσοβο.Εκεί έρχεται σε συμφωνία με τοπικούς παράγοντες και καταφέρνει να ξεσηκώσει τους χωρικούς των περιοχών της Παραμυθιάς,του Σουλίου και του Μαλακασίου.Έπειτα οργανώνει επιδρομές κατά των Τούρκων των χωριών Ζαραβούτσι(σήμερα Άγιος Νικόλαος) και Τουρκογρανίτσα τους οποίους και εξοντώνει.Αυτή η επιτυχία ανύψωσε σε τέτοιο βαθμό το ηθικό των επαναστατών 'ωστε τη νύχτα της 10ης προς 11η Σεπτεμβρίου του 1611,μια ομάδα 800-1000 ελλειπέστατα οπλισμένων χωρικών (ρόπαλα,δρεπάνια,πέτρες και μαχαίρια ήταν ο οπλισμός των περισσότερων) με αρχηγό τον Διονύσιο βάδισε κατά των Ιωαννίνων.Βέβαια είναι σίγουρο πως αποκλείεται να ήταν τόσο αφελής ο Διονύσιος ώστε να επιχειρήσει ένα τόσο παράτολμο εγχείρημα με αυτές τις πενιχρές δυνάμεις. Πιθανότατα είχε επαφές και με άτομα μέσα απο τα Γιάννενα ώστε να επιτευχθεί ο αντικειμενικός σκοπός που ήταν η κατάληψη του φρουρίου της πόλης,το οποίο θα χρησίμευε ως προγεφύρωμα για την υποστήριξη στρατευμάτων προερχόμενα από τη Δύση(β). Δυστυχώς όμως για τον Διονύσιο και τους υποστηρικτές του,φαίνεται πως την κρίσιμη στιγμή τα άτομα με τα οποία πιθανόν να υπήρξαν συνεννοήσεις έκαναν πίσω,με αποτέλεσμα αυτοί να μείνουν εκτεθειμένοι.
Η είσοδος των επαναστατών στην πόλη είχε ως επακόλουθο τη δημιουργία χάους. Αρχικά πυρπολήθηκε το σπίτι του Οσμάν ή Ασλάν πασά(γ), ο οποίος γλίτωσε την τελευταία στιγμή. Έπειτα,σύμφωνα πάντα με τις μαρτυρίες του Μάξιμου του Πελοποννησίου και ενός ηπειρωτικού χρονικού (αμφότερες πηγές εχθρικές προς τον Διονύσιο), οι επαναστάτες επιτίθεντο σε όποιο μουσουλμάνο έβλεπαν μπροστά τους,κραυγάζοντας ''Κύριε ελέησον'' και ''Χαράτσι,χαρατσόπουλο και αναζουλόπουλο (υπονοούσαν τους νέους φόρους που είχαν θεσπίσει οι Τούρκοι) ενώ και οι κάτοικοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, άρχισαν να χτυπιούνται μεταξύ τους. Απο την πλευρά της η τουρκική φρουρά παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό,ανασυντάχτηκε και μόλις οι άντρες της αντιλήφθηκαν τη δυναμική του εχθρού αντεπιτέθηκαν,σκόρπισαν το ''στρατό'' του Διονυσίου και άρχισαν με τη σειρά τους να σκοτώνουν όποιο χριστιανό έβρισκαν. Μάλιστα απο τη μήνη τους δεν ξέφυγαν ούτε οι ανυποψίαστοι κάτοικοι του Ζαγορίου,των Κουρέντων και του Μαλακασίου,που αγνοώντας τα τεκτενόμενα έρχονταν στην πόλη για το κυριακάτικο παζάρι.
Ο Διονύσιος,βλέπωντας τους άντρες του να υποχωρούν άτακτα,κατέφυγε σε μια σπηλιά κάτω αποτο κάστρο των Ιωαννίνων,η οποία μετέπειτα ονομάστηκε ''Τρύπα του Σκυλόσοφου''. Δυστυχώς για αυτόν τον εντόπισαν λίγες μέρες μετά μερικοί Εβραίοι και τον παρέδωσαν στους Τούρκους. Αυτοί,αφού πρώτα τον διαπόμπευσαν στη συνέχεια τον έγδαραν ζωντανό,γέμισαν το σώμα του με άχυρο και έστειλαν το πτώμα του μαζί με τα κεφάλια άλλων 85 επαναστατών στην Κωνσταντινούπολη(δ).
Οι συνέπειες του γενναίου αλλά και παράτολμου εγχειρήματος του Διονυσίου και των αντρών του ήταν μεγάλες καθώς καταργήθηκαν τα προνόμια που απολάμβαναν τα Γιάννενα απο το 1430,οι χριστιανοί διώχτηκαν σταδιακά (1613 και 1618) απο τη συνοικία του Κάστρου (απο εδώ και πέρα δικαίωμα διαμονής εκεί θα είχαν μόνο οι μουσουλμάνοι) ενώ ταυτόχρονα εντάθηκε η τουρκική καταπίεση σε ολόκληρη την Ήπειρο, με επακόλουθο μαζικούς εξισλαμισμούς.

Σημειώσεις

(α)Εκείνη την εποχή η επισκοπή είχε ως έδρα την Λάρισα.
(β)Γιάννη Κορδάτου:Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας,τόμος ΙΧ,εκδόσεις 20ός Αιώνας
(γ)Γενίτσαρος απο το Μονοδένδρι.
(δ)Ι.Μ.Χατζηφώτη:Η καθημερινή ζωή των Ελλήνων στην Τοτρκοκρατία,σελ 370,εκδ. Παπαδήμα (2002)
Βιβλιογραφία-Πηγές
1)Παναγιώτη Αραβαντινού:Xρονογραφία της Ηπείρου,τόμος Α',σελ 220-24,εκδ Ηλία Ρίζου,1969 (πρώτη έκδοση 1854)
(2)Ι.Μ.Χατζηφώτη:Η καθημερινή ζωή των Ελλήνων στην Τοτρκοκρατία,εκδ. Παπαδήμα (2002)
(3)Γιάννη Κορδάτου:Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας,τόμος ΙΧ,εκδόσεις 20ός αιώνας
(4)Παντελή Καρυκα:Πολεμικές Μονογραφίες,τεύχος 26 (2003)
(5)Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη
(6)Κ.Ρωμαίου:Λαογραφική Εγκυγλοπαίδεια ΕΛΛΑΣ,τόμος 2ος,εκδ Γιοβάνη


πηγή